Rola motywacji w odchudzaniu

W jednym z poprzednich postów poruszyłem problem motywacji do odchudzania przedstawiając argumenty za tym, że motywacja nie jest tak naprawdę potrzebna. Nazwałem ją nawet, może trochę kontrowersyjnie - przereklamowaną. Celem tego postu było pobudzenie nas do myślenia nad motywacją i jej udziałem w dążeniu do szczupłej sylwetki.

W dzisiejszym poście chcę rozwinąć temat motywacji pokazując go z szerszej perspektywy w całym procesie odchudzania. Zanim jednak zaczniemy, zastanówmy się na chwilę dlaczego utrzymanie się na diecie jest takie trudne pomimo tego, że większość z nas gdy ćwiczy i chudnie czuje się sto razy lepiej niż gdy tyje.

Nawyki i Przyzwyczajenia

Każdy z nas wyrobił sobie w ciągu życia mnóstwo nawyków, odruchów i uproszczeń pomagających mu w codziennym życiu. Dzięki nim codzienne działanie nie wymaga nieustannego rozważania i podejmowania decyzji. Nawyki powodują, że wstajemy, myjemy się, ubieramy, jemy, robimy zakupy itp. bez ciągłego analizowania każdej z tych czynności. Nie zastanawiamy się jak trzymać szczoteczkę, jak zapiąć pasek, gdzie są koszule a gdzie skarpetki, jak wkłada się buty na nogi a jak prowadzi auto itp.

Tak samo jest z jedzeniem. Jest to wykonywana wiele razy dziennie czynność, która oprócz rzadkich okazji jest raczej nudna. Aby przyspieszyć nasze działanie, umysł wyrobił sobie nawyki, które pomagają mu uporać się z jedzeniem błyskawicznie. Bez nawyków wyobraźcie sobie jak uciążliwe byłoby zastanawianie się 5-6 razy dziennie - „To jaki ma być ten kolejny posiłek? Jak go wybrać z pośród wszystkich dostępnych w całym mieście? Które produkty mam kupować w sklepie, gdy do niego wchodzę? Jak je wybrać tak abym mógł tworzyć sensowne posiłki w domu?". Takie planowanie byłoby potwornie męczące. Abyśmy nie musieli przechodzić przez cały taki proces za każdym razem, wyrabiamy w sobie nawyki.

• Wchodząc do sklepu automatycznie zauważasz i wybierasz produkty, które wybierałeś ostatnie 100 razy.
• Na przerwie obiadowej automatycznie wybierasz te same pokarmy co przez ostatnie 100 razy.
• Myśląc o czymś szybkim na mieście, automatycznie wybierasz te bary, których jadałeś ostatnie 100 razy.

Wyrobione nawyki i przyzwyczajenia pomagają Ci podjąć te decyzje szybko i skutecznie. Problem w tym, że z reguły nie kształtowaliśmy tych nawyków i przyzwyczajeń świadomie.

Ja na przykład pierwsze ewidentne błędy w odżywianiu potrafię zauważyć już na etapie liceum. Mniej więcej wtedy zacząłem dłużej bywać poza domem i mieć trochę swoich pieniędzy z kieszonkowego. Zacząłem jadać w barach z i zapiekankami oraz wyskakiwałem sobie do sklepu po paczkę wafelków czy czekoladę. Jako młody wysportowany chłopak nawet nie uwierzyłbym jednak, że istnieje jakiekolwiek ryzyko tego, że za 10 lat będę przez to gruby. Takie jedzenie było proste, łatwe i szybkie oraz było ciekawą odmianą dla codziennych obiadów w domu. Był to też początek kształtowania złych nawyków.

Powolne kształtowanie nowych nawyków trwało przez całe studia. Uczelnię miałem o ponad godzinę drogi od domu, więc domowe obiady już zupełnie odpadały. Czekając na kolejne zajęcia lubiłem sobie wyskoczyć na kebaba albo z kumplami zamawiałem pizzę do czyjegoś pokoju w akademiku.

Apogeum osiągnąłem po studiach, gdy wyprowadziłem się z domu, mieszkałem sam, wracałem późno z pracy i w zasadzie już w ogóle nie gotowałem a żywiłem się tylko kanapkami i jedzeniem na wynos, za każdym prawie razem zjadając zdecydowanie za dużo. Piłem pepsi litrami a na drugie śniadanie pałaszowałem batoniki czekoladowe. W tym czasie również przeszedłem z wysokiej aktywności sportowej do zupełnie siedzącego trybu życia. Moim największym ruchem był 5-cio minutowy spacer z domu do samochodu.

Nic z tego nie stało się nagle, te nawyki kształtowały się powoli przez wiele lat. W moim przypadku - 10. Dziesięć lat niezdrowego odżywiania i braku ruchu!

Uwarunkowania psychologiczne

Żeby tego było mało, dochodzi nam jeszcze warunkowanie psychologiczne. Przez 10 lat kształtowania złych nawyków mój umysł stworzył również solidną porcję skojarzeń emocjonalnych związanych z jedzeniem, które do dziś utrudniają mi walkę z otyłością.

• Gdy jestem zestresowany, mój umysł podpowiada mi - „może zjesz coś słodkiego, to zawsze pomagało.."
• Gdy jest okazja do świętowania - mój umysł podpowiada mi - „a może zjadłbyś coś specjalnego, zawsze lubiłeś zjeść coś wyjątkowego gdy była okazja - może lody?"
• Gdy jest piątkowe popołudnie a ja relaksuję się po pracy ciesząc się nadchodzącym weekendem, mój w głowie pojawiają się myśli - „Małe co nie co było by świetnym dodatkiem do takiego wieczoru - rozpłynąć się przed telewizorem z pizzą i szklanką pepsi... Tak - to byłby dobry odpoczynek"
• Gdy się spieszę lub jestem na mieście i jestem głodny - „McDonalds jest całkiem szybki albo pyszny kebab z sosem - szybko, skutecznie i jak pysznie. Mała przerwa z zaganianym dniu.. "
• Gdy jestem smutny z kolei - „Paczka ciastek popita pepsi jest świetnym pomysłem na poprawę humoru, albo chipsy... chociaż jakaś pociecha w taki słaby dzień..."
• Itd..

Wielu z tych skojarzeń pewnie nawet nie rozpoznaję i czasem, gdy walczę ze sobą to nawet nie wiem że walczę z jakimś uwarunkowaniem emocjonalnym, które sam sobie wyrobiłem...

Odchudzanie jest walką z przyzwyczajeniami, nawykami i uwarunkowaniami

Gdy rozpoczynamy odchudzanie, stajemy do walki ze wszystkimi powyższymi uwarunkowaniami i nawykami, które budowaliśmy przez lata. Nagle mówimy sobie:

• nie będę jadł tego co jadłem przez ostatnie 10 lat,
• nie będę jadł takich ilości
• będę jadł o innych porach niż przez ostatnie 10 lat.
• zarówno gdy się relaksuję i gdy się stresuję będę podejmował inne decyzje żywieniowe niż te, które podejmowałem przez ostatnie 10 lat.
• co więcej, będę podejmował trudniejsze decyzje, które będą wymagały większego wysiłku
• dorzucę do tego regularne ćwiczenia, do których zupełnie nie jestem przyzwyczajony i na które nie za bardzo jest czas w moim dotychczasowym grafiku.

Dlatego tak łatwo jest nam polec w walce z nadwagą. Musimy walczyć ze wszystkimi prawie nawykami i przyzwyczajeniami, które tworzyły się w nas przez bardzo wiele lat. Taka walka to nie jest prosta sprawa. Wystarczą chwile nieuwagi a umysł, chcąc rozwiązać jakiś problem związany z jedzeniem, błyskawicznie sprowadzi nas na te szlaki, które trenował przez wiele lat i które zna najlepiej.

Odchudzanie to wyrabianie nowych nawyków

Tak naprawdę, skuteczne odchudzanie polega na wyrobieniu w sobie nowych zdrowych nawyków, które zastąpią stare, błędne. Nasze odchudzanie będzie skuteczne i da długotrwale efekty tylko, gdy osiągniemy moment, w którym odruchowo będziemy wybierać właściwe pokarmy, we właściwych ilościach i o właściwych porach. W każdej innej sytuacji, gdy tylko stracimy koncentrację, będziemy bardziej zmęczeni lub będziemy mieli gorszy dzień - nasz umysł wprowadzi nas na tory starych nawyków i szybko odzyskamy utraconą wagę.

Wracamy do motywacji

Motywacja w odchudzaniu jest niezbędna. Jest ona konieczna, abyśmy mogli wyrobić w sobie nowe nawyki.

1. Po pierwsze, to motywacja sprawia, że rozpoczynamy odchudzanie i w ogóle postanawiamy spróbować. Większość z czytelników tego bloga trafiła tu właśnie wiedziona taką motywacją - chęcią rozpoczęcia odchudzania.
2. Po drugie, motywacja jest nam potrzebna, abyśmy utrzymywali skupienie i przez cały czas pilnowali się, aby nie wrócić na tory starych nawyków żywieniowych. Motywacja działa jak taki strażnik - gdy tylko umysł podsuwa nam „stare dobre" ale niezdrowe rozwiązanie, to dzięki motywacji mówimy: „NIE - wiem że nie mam od razu pomysłu, ale zastanowię się i poszukam i znajdę jakąś zdrową opcję na ten posiłek".
3. Po trzecie, jest ona przeciwwagą dla naszych uwarunkowań psychologicznych. Gdy umysł podpowiada nam jakieś niezdrowe danie, które ma sprawić że poczujemy się lepiej, dzięki motywacji przeciwstawiamy się temu wykorzystując motywację jako źródło uczuć które przezwyciężą psychiczną potrzebę niezdrowego jedzenia.
4. Motywacja jest też bardzo potrzebna gdy damy plamę. Gdy nagle zorientujemy się, że zagapiliśmy się w odchudzaniu i kilogramy zaczęły wracać - motywacja potrzebna jest aby, gdy padamy, podnosić się i nie poddawać - iść dalej.

Motywacja jest niezbędna, abyśmy dali radę przetrzymać cały ten okres, w którym wyrabiamy nowe nawyki i likwidujemy stare. I nie jest to wcale krótki czas - w moim przypadku odchudzanie trwa już prawie 1,5 roku a wciąż są momenty, w których wygrywają we mnie stare nawyki i uwarunkowania. Wciąż potrafię przyłapać się na tym, że jem za szybko i za mało żuje kęsy, wciąż zdarzają się dni, gdy nagle się zorientuję że przekąska, którą jem jest już piątą a miała być tylko jedna. Szczególnie ciężko mi walczyć z uwarunkowaniami psychologicznym - wciąż trudno jest mi się w niektórych momentach opanować przed tuczącym jedzeniem. Na przykład po osiągnięciu sukcesów, zawsze mam ochotę dodać jakieś solidne jedzenie do świętowania.

Jest jednak wiele przykładów na to, że nowe nawyki coraz częściej biorą górę (choćby ten z postu o przereklamowanej motywacji). Coraz częściej automatycznie robię właściwe wyboru. Jeszcze długa droga przede mną i będę potrzebował jeszcze wiele motywacji do walki o szczupłą sylwetkę, ale idę do przodu - właśnie dzięki motywacji... Wciąż jej szukam, wciąż z niej korzystam, wciąż jest mi potrzebna.